Kraków: Lubostroń 22G lok. 7, +48 12 44 55 665 | Lipska 4 lok. 10, +48 12 307 5 665 | Wrocławska 53A, +48 12 307 3 665
Geny w dużej mierze określają to kim jesteśmy. Kolor włosów, ryzyko chorób dziedzicznych, cechy osobowości, charakter, pewne skłonności wpisane są w kod genetyczny, który indywidualnie nas definiuje. Ale czy otrzymane od rodziców geny mogą mieć wpływ na stan naszego uzębienia? I tak, i nie.
Jedną z pierwszych rzeczy, które możemy zrobić doświadczając jakiegokolwiek problemu zdrowotnego, jest przyjrzenie się historii naszej rodziny pod kątem oznak, że dana choroba może być związana z dziedziczeniem. Wiele aspektów zdrowia związanych z zębami i jamą ustną jest powiązane z genetyką, ale kodowi DNA nie możemy przypisać wszystkich niedoskonałości naszego ciała, w tym problemów z uzębieniem.
Jak wygląda to w praktyce? Przyjrzyjmy się najpopularniejszym problemom z zębami, na które wpływa genetyka oraz tymi na które możemy wpłynąć sami.
Kształt i rozmiar szczęki zależą od genów. Stłoczenie, luki, przodozgryzu i podbicia są bezpośrednią pochodną otrzymanego DNA. Oczywiście wszystkie otrzymane cechy można poprawić na przykład nosząc aparat ortodontyczny, wykonując operację szczęki lub inne zabiegi, które poprawią wygląd zębów. Natomiast samodzielnie nie jesteśmy w stanie sobie tutaj w żaden sposób pomóc.
Próchnica to klasyczny przykład wpływu czynników genetycznych i behawioralnych. Na próchnicę i choroby dziąseł mogą wpływać indywidualne zmiany w genie beta-defensyny1 (DEFB1) który pomaga zwalczać zarazki. Gen DEFB1 odgrywa kluczową rolę w pierwszej linii odpowiedzi immunologicznej przeciwko atakującym zarazkom. Liczne badania wykazały, że pewne wariacje wzdłuż tego genu są powiązane z wyższym poziomem próchnicy. Oczywiście są osoby predysponowane przez ich kod genetyczny do tego, aby być bardziej podatnymi na powstanie próchnicy, jednak brak podstawowej higieny zębów spowoduje, że nawet najsilniejsze genetycznie zęby ulegną wcześniej czy później zepsuciu.
Choroba przyzębia (dziąseł), charakteryzująca się stanem zapalnym i nadwrażliwością, może być związana z genem FAM5C. Badania przeprowadzone przez naukowców wykazały wyższy poziom aktywacji FAM5C w obszarach chorej tkanki dziąseł, niż w zdrowej tkance, co sugeruje związek między ekspresją genów, a stanem przyzębia. Gen FAM5C jest również powiązany z chorobami sercowo-naczyniowymi, w których podobnie jak w przypadku choroby dziąseł dużą rolę odgrywa stan zapalny. Osoby z osłabionym układem odpornościowym są bardziej podatne na choroby dziąseł, ponieważ ich organizmom trudniej jest zwalczać bakterie.
Często uważa się, że ryzyko raka ma podłoże genetyczne i nierzadko słyszy się, że „występuje ono w rodzinie”. Osoby z określonymi markerami genetycznymi są bardziej narażone na raka jamy ustnej, ale jak się okazuje w tym konkretnym przypadku genetyka nie musi być głównym czynnikiem. Niewłaściwy wybór stylu życia (palenie tytoniu, alkohol, narkotyki, brak higieny jamy ustnej) jest w przypadku raka zdecydowanie większym problemem niż predyspozycje genetyczne.
W niektórych przypadkach zmutowane geny mogą powodować nieprawidłowe działanie szkliwa - ochronnej zewnętrznej warstwy zęba. Wtedy zęby wydają się żółte, brązowe lub szare, a z powodu braku szkliwa chroniącego zęby przed zarazkami i próchnicą bardzo łatwo ulegają złamaniom i wypadaniu.
To choroba genetyczna, dotykająca 1 na 6000 do 8000 osób. Powoduje przebarwienie zębów na półprzezroczysty niebiesko-szary lub żółto-brązowy kolor. Choroba osłabia zęby, są one bardziej podatne na pękanie. Może dotyczyć zarówno zębów mlecznych, jak i zębów dorosłych.
Chociaż czynniki genetyczne mogą bezpośrednio wpływać na ogólnie pojęte zdrowie jamy ustnej, nie stanowią jednoznacznego wyroku. „Połączony” nie oznacza „zdeterminowany przez” - więc nawet jeśli ktoś ma jeden z genów związanych z wyższym odsetkiem możliwości wystąpienia próchnicy lub choroby dziąseł, odpowiednia higiena i profilaktyka w obrębie jamy ustnej może uchronić od wystąpienia choroby. Warto zawsze pamiętać, aby szczotkować zęby dwa razy dziennie, nitkować co najmniej raz dziennie i regularnie odwiedzać dentystę. Właściwa współpraca z dobrym stomatologiem pomoże utrzymać usta w najlepszej formie, niezależnie od własnych predyspozycji genetycznych.
